Plavsko jezero ugroženo, nema novca za sanaciju i zaštitu

Predsjednik opštine Plav, Nihad Canović, kazao je da se od izrade studije nije mnogo odmaklo.

“Studija je izrađena, ali se od tada nije ništa bitnije dogodilo”, kazao je kratko Canović.

Pored individualnih upozorenja stanovnika Plava, da je jezero ugroženo i da mu prijeti nestajanje, prvi put su prije nekoliko godina ukazali iz udruženja “Sačuvajmo Visitorsko i Plavsko jezero”.

Oni su o tome da jezera odumiru i da ih treba spašavati uputili apel tadašnjoj Vladi Crne Gore, ali i nekim stranim ambasadama u našoj državi.

Danas već brojni eminentni stručnaci ukazuju da je zbog niza negativnih i štetnih uticaja doveden u pitanje dalji opstanak Plavskog jezera.

Površina i dubina jezera se smanjuju iz godine u godinu i procjenjuje se da bi za samo nekoliko decenija ono u potpunosti moglo nestati, odnosno pretvoriti se u baru, ukoliko se ne krene u proces njegove zaštite.

Sve se to dešava iako se Plavsko jezero, zahvatajući površini od oko dva kilometra kvadratna i prostirući se na nadmorskoj visini od oko 900 metara, ubraja u jedno od najljepših jezera na Balkanu.

Nakon tih upozorenja, lokalna uprava i država su naručili izradu studije za njegovu sanaciju i zaštitu koju su uradili najpoznatiji stručnjaci iz Beograda. Studija je dala glavne smjernice koji su to problemi zbog čega dolazi do smanjenja površine i dubine Plavskog jezera, na koji način riješiti taj problem i predvidjeli da je neohodno obezbijediti šesnaest miliona eura.

Plavsko jezero, kao najveće ledničko jezero na Balkanu, nalazi se na sjevroistoku Crne Gore. Ono je stanište rijetkih biljnih i životinsjikih vrsta.

U današnjoj formi ono predstavlja geolimnološki rudiment dubljeg i većeg ledničkog jezera koje se nekada pružalo pravcem jugozapad-sjeveroistok. Jezero je nastalo otapanjem lednika u plavsko-gusinjskom valovu početkom perioda koji se označava nazivom Halocen.

Tokom Wurmske glacijacije ledeni prekrivač na Prokletijama je zahvatao prostor od oko dvjesta pedeset kilometara kvadratnih.

Nauka je utvrdila da su se veći lednici iz takozvanih cirkova na sjevernoj i sjeverozapadnoj strani planine spuštali u dolinu Vrmoške rijeke, Grnčara i Vruje. U proširenju kod Gusinja lednici su se spajali, a dalje se lednička masa, debljine i do dvjesta metara, kretala dolinom rijeke Ljuče. Ovaj lednik dužine trideset i pet kilometara, završavao se na mjestu gdje je danas Plavsko jezero.

“Priroda i ljudi čine svoje. Prema Jovanu Cvijiću početkom prošlog vijeka, odnosno 1913. godine, jezero je imalo površinu skoro pet i po kilimetara kvadratnih, što je gotovo tri puta više nego danas. Najveće količine nanosa i takozvanih nutrijenata u jezero dospijevaju rijekom Ljučom, a određene količine potiču sa neposrednog sliva”, objasnio je ranije predsjednik NVO “Sačuvajmo Visitorsko i Plavsko jezero”, Jugoslav Šekularac.

Prema mjerenjima koje je 2009. godine uradio Hidrometeorološki zavod Crne Gore, površina jezera je tada iznosila 179,5 hektara, dok je sedamdesetih godina prošlog vijeka iznosila oko 199 hektara.

“To znači da da se u posljednjih četrdeset godina površina takozvanog vodnog ogledala Plavskog jezera smanjila za oko deset procenata. Za sedamnaest procenata u tom kratkom periodu smanjila se i zapremina jezera, i sada umjesto 7,7 miliona kubnih metara vode, iznosi 6,3 miliona”, objasnili su iz ovog udruženja građana.

U Plavskom jezeru je, bez obzira na ove procese, i dalje prisutan veliki broj endemskih, endemoreliktnih, zatim reliktnih, ljekovitih i drugih korisnih biljaka.

“Od četrdeset i dvije vrste vodozemaca, čak devet su endemične”, tvrde stručnjaci.

U nekim dokumentima je ranije zapisano da osim dijela Prokletija koji je dobio formalnu zaštitu proglašenjem nacionalnog parka, na teritoriji opštine Plav prepoznati su i drugi lokaliteti za zaštitu biodiverziteta.

Tu spadaju dolina Lima i planina Visitor koji su označeni kao takozvana Emerald staništa, po kriterijumima Bernske konvencije, a time predstavljaju i lokacije Natura 2000, ekološke mreže od značaja za očuvanje biodivierziteta na nivou Evropske unije.

Masiv Prokletija i Plavsko jezero takođe su prepoznati i kao važna staništa za ptice, odnosno IBA područja. Planinski dio kao gnjezdilište za više od četrdeset i tri procenta ukupne ornitofaune ragistrovane u Crnoj Gori, što ga čini najznačajnijim staništem ptica u kontinentalnom dijelu naše države. Samo Plavsko jezero, kao gnjezdilište ptica močvarica, najveće je stanište ugrožene ptičje vrste prdavac (Crex crex).

Da je potrebna hitna revitalizacija i zaštita Plavskog jezera od daljeg propadanja, svi se slažu. Neophodnim milionima eura potrebnim za taj poduhvat, nadaju se iz evropskih pristupnih fondova, u okviru, za Crnu Goru vrlo kompleksnog, poglavlja koje se tiče zaštite životne sredine.