Plavsko jezerio nestaje, mora se sačuvati

“Imali smo sastanak sa predstavncima jedne međunarodne institucije i pokrenuli smo razgovore na tu temu. Iskazana je zainteresovanost i sada bi polako ušli u neophodnu procedure projektovanja”, rekao je Canović.

On je objasnio da je Opština Plav ovaj problem odavno prepoznala, odnosno da je urađena studija izvodljivosti.

“Sada ulazimo u proces apliciranja za određena novčana sredstva, a uključena je i Vlada. Nadamo se najboljem, ali za sada ne bi ništa dalje da govorimo, dok ne bude nešto sigurno i izvjesno”, rekao je Canović.

Pored individualnih upozorenja stanovnika Plava da je jezero ugroženo i da mu prijeti nestajanje, prvi put su prije nekoliko godina na to ukazali iz udruženja “Sačuvajmo Visitorsko i Plavsko jezero“. Oni su o tome da ova jezera odumiru i da ih treba spašavati uputili apel tadašnjoj Vladi Crne Gore, ali i nekim stranim ambasadama u našoj državi. Danas već brojni eminentni stručnjaci ukazuju da je zbog niza negativnih i štetnih uticaja doveden u pitanje dalji opstanak Plavskog jezera.

Površina i dubina jezera se smanjuju iz godine u godinu i procjenjuje se da bi za samo nekoliko decenija ono u potpunosti moglo nestati, odnosno pretvoriti se u baru, ukoliko se ne krene u proces njegove zaštite. Neki od stanovnika Plava kažu da je to već vidljivo i golim okom, i da ne treba previše stručnosti da bi se primijetili ti negativni uticaji.

“I onima koji nijesu iz Plava, svake godine kada dođu, primijetiće kako se povećava prsten od trske čitavim priobalnim pojasom. Na nekim mjestima taj prsten je širine i do šezdeset metara i sve je teže prići jezeru”, kazao je jedan od njih čija terasa i prozori gledaju na Plavsko jezero.

Zbog toga su, kažu, obradovani makar i najavama da bi mogli da se pronađu međunarodni donatori koji bi finasirali čišćenje jezera od štetnih nanosa koji mu smanjuju površinu. Zahvatajući površini od oko dva kilometra kvadratna i prostirući se na nadmorskoj visini od oko 900 metara, Plavsko jezero, ubraja se u jedno od najljepših jezera na Balkanu. Nakon tih upozorenja nekih nevladinih organizacija, lokalna uprava i država su naručili izradu studije za njegovu sanaciju i zaštitu koju su uradili najpoznatiji stručnjaci iz Beograda, i ta studija je dala glavne smjernice koji su to problemi zbog čega dolazi do smanjenja površine i dubine Plavskog jezera, ali i na koji način riješiti taj problem.

Plavsko jezero, kao najveće ledničko jezero na Balkanu, nalazi se na sjevroistoku Crne Gore i pripada Nacionalnom parku Prokletije, koji je sve popularnija destinacija stranaca i ljubitelja planinarenja i aktivnog odmora u planinama. Ono je stanište rijetkih biljnih i životinsjikih vrsta. Naučno objašnjenje govori da Plavsko jezero u današnjoj formi predstavlja geolimnološki rudiment dubljeg i većeg ledničkog jezera koje se nekada pružalo pravcem jugozapad-sjeveroistok. Jezero je nastalo otapanjem lednika u plavsko-gusinjskom valovu početkom perioda koji se označava nazivom Halocen. Tokom Wurmske glacijacije ledeni prekrivač na Prokletijama je zahvatao prostor od oko dvjesta pedeset kilometara kvadratnih. Nauka je utvrdila i da su se veći lednici iz takozvanih cirkova na sjevernoj i sjeverozapadnoj strani planine spuštali u dolinu Vrmoške rijeke, Grnčara i Vruje. U proširenju kod Gusinja lednici su se spajali, a dalje se lednička masa, debljine i do 200 metara, kretala dolinom rijeke Ljuče.

Ovaj lednik dužine trideset i pet kilometara, završavao se na mjestu gdje je danas Plavsko jezero.

Priroda i ljudi čine svoje.

Prema Jovanu Cvijiću početkom prošlog vijeka, odnosno 1913. godine, jezero je imalo površinu skoro pet i po kilimetara kvadratnih, što je gotovo tri puta više nego danas. Najveće količine nanosa i takozvanih nutrijenata u jezero dospijevaju rijekom Ljučom, a određene količine potiču sa neposrednog sliva. Prema mjerenjima koje je 2009. godine uradio Hidrometeorološki zavod Crne Gore, površina jezera je tada iznosila 179,5 hektara, dok je sedamdesetih godina prošlog vijeka izsnosila oko 199 hektara. Naučno je dokazano i da se posljednjih četrdeset godina površina takozvanog vodnog ogledala Plavskog jezera smanjila za oko deset procenata. Za sedamnaest procenata u tom kratkom periodu smanjia se i zapremina jezera, i sada umjesto 7,7 miliona kubnih metara vode, iznosi 6,3 miliona. No, bez obzira na ove procese, u Plavskom jezeru je, i dalje prisutan veliki broj endemskih, endemoreliktnih, zatim reliktnih, ljekovitih i drugih korisnih biljaka.

“Od četrdeset i dvije vrste vodozemaca, čak devet su endemične“, utvrdili su stručnjaci.

U nekim dokumentima je ranije zapisano da osim dijela Prokletija koji je dobio formalnu zaštitu proglašenjem nacionalnog parka, na teritoriji opštine Plav prepoznati su i drugi lokaliteti za zaštitu biodiverziteta. Tu spadaju dolina Lima i planina Visitor koji su označeni kao takozvana Emerald staništa, po kriterijumima Bernske konvencije, a time predstavljaju i lokacije Natura 2000, ekološke mreže od značaja za očuvanje biodivierziteta na nivou Evropske unije. Masiv Prokletija i Plavsko jezero takođe su prepoznati i kao važna staništa za ptice, odnosno IBA područja. Planinski dio kao gnjezdilište za više od četrdeset i tri procenta ukupne ornitofaune registrovane u Crnoj Gori, što ga čini najznačajnijim staništem ptica u kontinentalnom dijelu naše države.