Albanija da informiše Crnu Goru o svakoj cijevi u Cijevni

To se navodi u dokumentu Ekonomskog i socijalnog savjeta Ujedinjenih nacija koji je pozvao Albaniju da dostavlja Crnoj Gori informacije o svim planiranim aktivnostima na rijeci Cijevni dok od naše zemlje traže da susjedima dostavljamo podatke o štetnom prekograničnom uticaju na životnu sredinu.

Naime, Albanija nije konsultovala Crnu Goru kada je na svojoj teritoriji na rijeci Cijevni izgradila više malih hidroelektrana (mHE), saopštilo je ranije Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede. Upozorili su da postoji vjerovatnoća da bi izgradnjom novih mHE moglo doći do promjena u transportu sedimenta, uništavanja ribljih plodišta u Albaniji, kao i promjena u količinama rastvorenog kiseonika, mineralnih materija i količinama organske materije koje se spiraju sa okolnih planinskih područja, što može da dovede do izmjena u eko-sistemu rijeke Cijevne u dijelu koji je pod zaštitom.

Prema Konvenciji o procjeni uticaja na životnu sredinu u prekograničnom kontekstu (ESPOO), čije su potpisnice, dvije zemlje su u obavezi su da uključe jedna drugu u proces dobijanja dozvola.

Na sastanku još 2022. godine dogovoreno je da albanska strana blagovremeno informiše crnogorsku o svim planiranim aktivnostima izgradnje bilo kakvih objekata na rijeci Cijevni, a koji bi imali uticaj na crnogorsku stranu. Tada je Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede uputilo Albaniji nacrt Protokola o saradnji u vezi sa monitoringom i razmjenom podataka između dvije strane.

U odlukama koje su usvojene na devetoj sednici sastanka članica Konvencije koji je održan u decembru prošle godine u Ženevi, navodi se da Albanija nije bila u skladu sa članom 2 (2) i (6) Konvencije, koje se odnose na dostupnost informacija, učešće javnosti u donošenju odluka i pravu na pravnu zaštitu u pitanjima životne sredine, pošto te odredbe nisu bile primenljive, kao ni u skladu sa članom 10 Protokola, jer, u odsustvu plana ili programa, Protokol nije bio primenljiv.

“Pozdravljamo korake koje su preduzele Albanija i Crna Gora da uđu, u skladu sa članom 2 (5) Konvencije, u diskusiju o tome da li bi predložene aktivnosti Albanije koje se pominju u podnesku Crne Gore od 25. septembra 2019. godine vjerovatno izazvale značajni negativni uticaj; Utvrditi da, u raspravama prema članu 2 (5) Konvencije, strane treba da razmjenjuju informacije na način koji im omogućava da identifikuju da li bi moglo doći do značajnih štetnih prekograničnih uticaja na životnu sredinu i da su i Strana porijekla i pogođena Strana odgovorni za blagovremenost i kvalitet njihove razmene informacija”, navodi se u odluci Savjeta UN.

Navedeno je da treba ohrabriti obje strane da nastave dijalog u skladu sa članom 2 (5) Konvencije, obezbeđujući da se kumulativni uticaj predloženih aktivnosti pravilno procijeni i da se kriterijumi Konvencije pravilno primenjuju tokom procjene na ekološku osjetljivost sliva rijeke Cijevne.

“Pozvati Albaniju da nastavi da dostavlja Crnoj Gori informacije o svim planiranim aktivnostima na rijeci Cijevni navedenim u gore pomenutom podnesku u svrhu procjene njihovih prekograničnih uticaja; Pozvati Crnu Goru da pruži Albaniji sve dalje razumno dostupne informacije u vezi sa potencijalno pogođenom životnom sredinom predloženim aktivnostima, ako se to zatraži”, navodi se u odluci.

Istakli su da je Albanija izrazila svoju spremnost da primijeni Konvenciju ako se utvrdi da aktivnosti izazivaju značajne štetne prekogranične uticaje.

“Podsticati Albaniju da uzme u obzir, u kontekstu svake buduće procjene prekograničnih uticaja na životnu sredinu svih daljih malih hidroelektrana na rijeci Cijevni, kumulativne uticaje svih postojećih i planiranih hidroelektrana, i da Crnoj Gori pruži odgovarajuće informacije.Podsticati Crnu Goru da pruži Albaniji sve razumno dostupne informacije u vezi sa potencijalno pogođenom životnom sredinom iz svih budućih relevantnih planiranih aktivnosti na rijeci Cijevni, ako se to zatraži”, navodi se u odluci.

Zaključuju da treba zahtijevati od Albanije i Crne Gore da primijene Protokol kao instrument zaštite životne sredine u ranoj fazi razvoja planova i programa, kao što su energetske strategije ili planovi, kao i zajednički planovi upravljanja rječnim slivovima koji pokrivaju svaki budući razvoj u slivu rijeke Cijevne ili drugim oblastima izuzetne prirodne i ekološke vrijednosti, kao i da se obezbijedi da se kumulativni uticaji planiranih aktivnosti, uključujući i one u prekograničnom kontekstu, pravilno adresiraju.